20 سال از شروع زندگی انسانی در ایستگاه فضایی بین المللی گذشت

به گزارش وبلاگ ایرانزمین، درست 20 سال پیش بود که فضانوردانی که در روز هالووین با یک موشک سایوز روسی از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان به فضا پرتاب شده بودند، برای نخستین بار گام در ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) گذاشتند و با شروع عصر تازه ای در مأموریت های فضایی، تاریخ ساز شدند.

20 سال از شروع زندگی انسانی در ایستگاه فضایی بین المللی گذشت

پیشگام شدن یک فضانورد آمریکایی و دو کیهان نورد روس در این مأموریت شروعی شد برای 20 سال حضور پیوسته انسان در آزمایشگاهی مداری که طی همکاری های گسترده بین المللی تکمیل شده است.

  • 20 سال نگهداری از ایستگاه فضایی بین المللی ارزشش را داشته است؟

کنی تاد (Kenny Todd) معاون برنامه ناسا برای ایستگاه فضایی بین المللی درباره این دستاورد می گوید: بچه های آن موقع اکنون در دانشگاه هستند و تمام این مدت انسان هایی در خارج از کره زمین زندگی نموده اند. زمانی که من هم کودک بودم چیزهایی بود که فقط رویا به نظر می رسید.

این آزمایشگاه مداری یکی از گران ترین و پیچیده ترین اجسام ساخته شده به دست بشر است. یک زیستگاه 150 میلیارد دلاری تحت فشار با طولی به اندازه زمین فوتبال که 408 کیلومتر بالاتر از زمین با سرعت 27600 کیلومتر بر ساعت پیرامون زمین می گردد. در طول دو دهه، 241 زن و مرد از سراسر دنیا به طور موقت در ایستگاه فضایی بین المللی ساکن بوده اند و مجموع اقامت بعضی از آن ها به یک سال کامل هم می رسد.

اسکات کلی (Scott Kelly) فضانورد بازنشسته ناسا که تقریبا یک سال در ایستگاه فضایی بین المللی اقامت داشته است، درباره فعالیت در چنین فضایی می گوید: این خیلی دیوانه کننده است. من تعجب می کنم که آسیب جدی ندیده ایم. این موضوع واقعا نشان دهنده کوشش افراد فعال روی زمین و توجه به جزئیات است.

دیوید نیکسون (David Nixon) که اواسط دهه 1980 با ناسا در زمینه طراحی ISS همکاری داشته است می گوید: بالغ بر صد هزار نفر با هم مکاری نموده اند تا اجزای ایستگاه را طراحی کنند، بسازند و پرتاب و بهره برداری کنند. وقتی ایستگاه فضایی بین المللی را با سازه های قابل توجه تمدن بشری مقایسه می کنیم، جایی هم تراز با اهرام مصر، آکروپولیس و همه بناهای عالی را به خود اختصاص می دهد.

یک پیروزی دنیای

ISS مانند ماندگارترین سازه های زمین، دهه ها در حال ساخت بوده است. این پروژه در سال 1984 میلادی از طرح مفهوم ایستگاه فضایی آزادی (Space Station Freedom) توسط آمریکا به دنیا آمد و به تدریج به یک پیمان میان 15 کشور آمریکا، روسیه، کانادا، ژاپن و یازده کشور عضو آژانس فضایی اروپا تبدیل شد.

ورود نخستین قطعات ایستگاه فضایی بین المللی به مدار در سال 1998 شروع شد و اعضای مأموریت اعزام 1 (Expedition 1) در 2 نوامبر 2000 (12 آبان 1379) به این ایستگاه پیوستند و شروعگر مأموریت های پیوسته ای شدند که هم اکنون شماره 64 آن در جریان است.

با وجود موفقیت مجموعه ایستگاه فضایی بین المللی در طول 20 سال فعالیت، این برنامه با چالش های جدی هم روبه رو بوده است. فاجعه شاتل های فضایی 1986 و 2003 نه تنها منجر به کشته شدن 14 فضانورد و تلفات شاتل های چلنجر و کلمبیا شد، بلکه برنامه ریزی ها را نیز تغییر داد و سرعت ساخت ایستگاه فضایی بین المللی هم کاهش یافت.

در سال 2007 پارگی 76 سانتی متری در یکی از آرایه های خورشیدی ایستگاه، خدمه را مجبور به تعمیر فوری و انجام یک راهپیمایی فضایی با ریسک بالا کرد. خدمه همچنین تا کنون با نشت هوا، خراب شدن پمپ های خنک کننده و تعمیرات دقیق تجهیزات علمی و همچنین مأموریت های ناموفق تأمین تجهیزات روبرو شده اند.

برای فعال نگه داشتن ایستگاه و زنده ماندن ساکنان آن، اعضای خدمه و تیم های پشتیبانی دنیای باید در یک همکاری فنی شرکت کنند. چیزی که تاد از آن تحت عنوان یک سازمان ملل متحد کوچک یاد می نماید.

او می گوید: فضانوردان در پیکان زندگی در این قوطی های کوچکی قرار دارند که ما در مدار قرار داده ایم. شگفت آور است که چگونه گردآمدن همه این فرهنگ ها، به یک تجربه یادگیری بین المللی تبدیل شده است.

در ایستگاه فضایی بین المللی حتی کارهای روزمره چالش های خود را دارد. بخشی از آن به دلیل محیط منحصربه فرد ISS است. آفتاب و سایه هر بار که ایستگاه زمین را دور می زند، تقریبا هر 90 دقیقه، آن را گرم و سرد می کنند و باعث کشش و جمع شدن سازه های فلزی می شوند. به همین دلیل بعضی از فضانوردان برای داشتن آرامش بیشتر، با گذاشتن گوش گیر می خوابند.

شرایط ایستگاه برای خود بدن انسان هم بهتر نیست. مایعاتی که به طور معمول توسط گرانش به سمت پاها کشیده می شوند، در سر معلق مانده و باعث ناراحتی و احتمالا اختلال در بینایی فضانوردان پس از بازگشت به زمین می شوند.

سطح کربن دی اکسید (CO2) در ISS اغلب 10 برابر بیشتر از زمین است که عامل کافی برای سردرد فضانوردان است. در نبود گرانش همچنین فعالیت های اساسی مانند استفاده از دستشویی که بشر برای انجام آن ها با گرانش تکامل یافته است، به کارهای پیچیده تری تبدیل می شوند.

اسکات کلی که طی دو اعزام 499 روز را در ISS گذرانده است و از جمله در سال 2015 و 2016 مدت 340 روز با فضانورد روس، میخائیل کورنینکو (Mikhail Kornienko) بوده است، می گوید: این کار مثل رفتن به تعطیلات نیست. ناراحتی های بسیاری در آنجا وجود دارد.

با وجود مسائل جسمی، تجربه زندگی در ایستگاه فضایی، افراد را از نگاهی دیگر نیز تغییر می دهد. نشسته بر جایگاهی در بالای زمین کِلی از فراز نقاط گوناگون زمین می گذرد و جو بسیار نازک آن را می بیند که مانند لنز چشمی چسبیده به کره چشم به نظر می آید. او می گوید: شما فقط این دیدگاه را دارید که ما شهروندان یک کشور خاص نیستیم، بلکه ساکنان یک زمین هستیم و همه در چیزی هستیم که در کنار هم بشریت نامیده می گردد.

آزمایش های علمی در فضا

خدمه ایستگاه فضایی بین المللی علاوه بر نظم بخشیدن به خانه مداری خود، یک آزمایشگاه فضایی را نیز شکل داده اند. مناسب سازی ایستگاه برای انجام آزمایش های علمی کار ساده ای نبوده است، زیرا حتی ابتدایی ترین تجهیزات نیز باید آزمایش شده و اغلب برای کار در ریزگرانش بازطراحی شوند.

اما تا به امروز تقریبا 3000 آزمایش در محیط ریزگرانش بی نظیر ایستگاه فضایی بین المللی اجرا شده است. با توجه به اینکه ISS به دور زمین می چرخد، در حقیقت همراه با همه سرنشینان در یک حالت ثابت سقوط آزاد قرار گرفته است که باعث ایجاد حس بی وزنی دائم درون ایستگاه می گردد و حالتی را مانند کاهش بیش از 99.999 درصدی گرانش زمین ایجاد می نماید.

پژوهش های اجرا شده در ایستگاه، از توالی DNA در فضا تا مطالعه ذرات پرانرژی پدیده های دوردست کیهانی را شامل می گردد اما یکی از پربارترین زمینه های تحقیقات ISS در خصوص خود خدمه بوده است. برای سوزان بیلی (Susan Bailey) پرتوزیست شناس دانشگاه ایالتی کلرادو، ISS داده های ارزشمندی در خصوص چگونگی تاثیر فضا بر سلامت فضانوردان ارائه می دهد. یکی از عظیم ترین جهش ها در این زمینه، مطالعه کارکنان دوقلوی ناسا،اسکات کلی و برادر دوقلوی همسانش مارک کلی (Mark Kelly) است.

از آنجا که اسکات بیش از یک سال را در فضا سپری کرد، بیلی نمونه خون این دو برادر را آزمایش کرد تا کروموزوم های آن ها و به ویژه تلومرهای آن را که توالی DNA محافظ در انتهای کروموزوم ها هستند و مشابه کلاهک انتهای بند کفش به نظر می رسند، مطالعه کند.

مطالعه DNA برادران کلی به بیلی و همکارانش یاری کرد تا درک بهتری از نحوه واکنش بدن انسان به ریزگرانش و تابش های کیهانی داشته باشند. نتایج اولیه نشان می دهد که طیف وسیعی از تغییرات ژنتیکی در پاسخ به پرواز فضایی رخ می دهد که از جمله آن می توان به نشانه هایی از کوتاه شدن تلومر که با پیری و بیماری های قلبی همراه است، اشاره نمود.

اگر واقعا پیری و خطر بیماری با پرواز فضایی افزایش یابد، چه کاری می توان در خصوص آن انجام داد؟ این را بیلی می پرسد و می گوید: دریافتن این موضوع، به نفع زندگی ما در کره زمین هم خواهد بود.

  • روزهای شلوغ ایستگاه فضایی بین المللی

آینده ایستگاه فضایی

با بیش از 120000 دور در مدار و طی کردن 5.3 میلیارد کیلومتر، ایستگاه فضایی بین المللی همچنان به کار خود ادامه می دهد و اکنون بیش از هر زمان دیگری نتیجه یک همکاری دنیای است. فضانوردان از 19 کشور دنیا از ایستگاه بازدید نموده اند. در این میان، انوشه انصاری نیز نخستین ایرانی بود که به فضا رفت و در سال 2006 از ایستگاه فضایی بین المللی بازدید کرد.

با توجه به اینکه ناسا سعی در افزایش استفاده تجاری از ایستگاه و احتمالا شروع سفرهای پیوسته گردشگران به این ایستگاه دارد، در آینده شاهد پروازهای فضایی افراد بیشتری از زمینه های کاری دیگر خواهیم بود که از پژ

اکنون که 20 سال از حضور بشر در ایستگاه فضایی بین المللی می گذرد، نیکسون می گوید: با عادی شدن ISS افرادی به آنجا خواهند رفت که قطعا کارمند خبره (مربیان خلبانی یا خلبانان نظامی سابق) نیستند اما از یک زمینه علمی یا مهندسی برخوردارند. این روشی است که باید انجام گردد. با افزایش دسترسی به مدار پایین زمین، ISS و جانشینان آن باید قابل زیست تر و با کاربری آسان تر باشند.

ایستگاه رویایی او در آینده، سر و صدای کمتری خواهند داشت، آسایش بیشتری را برای خدمه فراهم می نماید و امکانات اقامتی مناسب تری از جمله محل دوش دریافت بهتری خواهد داشت.

او می گوید: بسیار عالی خواهد بود اگر ماژولی به ایستگاه تحویل داده گردد که کاملا دارای مبلمان و بالش باشد و شما بتوانید داخل آن بچرخید و استرس های روز را کنار بگذارید. درست است؟ چرا که نه؟

اما اینکه آیا خود ایستگاه فضایی بین المللی پس از 20 سال حضور انسانی، برای دیدن روزهای باشکوه تر وجود داشته باشد، معین نیست. در خال حاضر قرار است این ایستگاه تا سال 2024 کار کند و بسیاری از سخت افزارهای آن حداقل تا سال 2028 مجاز به کار ایمن هستند، اگرچه برای بخش های جوان تر از این هم بیشتر است.

در حالی که ناسا می کوشد یک ائتلاف بین المللی را در جهت دستیابی به ماه راهنمایی کند، که در حال حاضر فقط شامل بعضی از کشورهای عضو پیمان ISS می گردد، آینده این آزمایشگاه مداری همچنان نامعین است. آیا اجزای ISS برای ساخت یک ایستگاه فضایی آینده، از هم جدا می گردد؟ آیا با کوشش بیشتر کشورها به شرکت های خصوصی واگذار خواهد شد؟ یا کل ساختار آن مانند ایستگاه فضایی میر روسیه به اقیانوس آرام سقوط خواهد نمود؟

  • ایستگاه فضایی بین المللی در سال 2030 به چه شکلی خواهد بود؟

صرف نظر از سرنوشت نهایی ایستگاه فضایی بین المللی، کِلی فکر می نماید که میراث آن و روحیه اکتشاف ناشی از آن باید پایدار بماند. او می گوید: ما باید خود را وقف کنیم تا دیگر همه انسان ها روی زمین نباشند. ما 20 سال این جهت را پایدار پیموده ایم و دوست ندارم شکست آن را ببینم.

عکس کاور: نمایی از راهپیمایی فضایی رابرت کربیم (Robert Curbeam) و کریستر فوگلسانگ (Christer Fuglesang) در کنار ایستگاه فضایی بین المللی در سال 2006 میلادی

Credit: NASA/AP

منبع: National Geographic

منبع: دیجیکالا مگ

به "20 سال از شروع زندگی انسانی در ایستگاه فضایی بین المللی گذشت" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "20 سال از شروع زندگی انسانی در ایستگاه فضایی بین المللی گذشت"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید