پنهان شدن ماه از آسمان شامگاهی در هفته چهارم اردیبهشت 1402 - وبلاگ ایرانزمین

به گزارش وبلاگ ایرانزمین، در هفته چهارم اردیبهشت 1402 ماه از آسمان شامگاهی پنهان می گردد و فرصت خوبی برای تماشای دیگر اجرام درخشان آسمان شب به ویژه اجرام عمق آسمان است.

هفته چهارم اردیبهشت 1402 زمانی است که ماه، تربیع آخر را پشت سر گذشته و بعلاوه کاملا از آسمان شامگاهی پنهان می گردد و در آسمان بامدادی طلوع می نماید. طبق اعلام اسکای اند تلسکوپ این دوره فرصت بسیار مناسبی برای تماشای اجرام سماوی است.

به ویژه که در فصل بهار، اغلب هوا برای بیرون ماندن زیر آسمان شب، سرد نیست و می توان به خوبی به کاوش در آسمان پرداخت و حتی با ابزار رصدی اجرام عمق آسمان را مشاهده کرد.

اما علاوه بر منظره ها تماشایی در آسمان شب، به نوشته مجله نجوم در روز هم رویدادهای نجومی در جریان است؛ از جمله در ابتدای این هفته ظهر حقیقی به وقت تهران بر ظهر قراردادی منطبق خواهد شد و سایه اجسام به کوتاه ترین حالت ممکن می رسد.

رویدادهای نجومی هفته چهارم اردیبهشت 1402

شنبه 23 اردیبهشت

در این شب های بهاری بدون حضور ماه، می توانید از صورتواره الماس بزرگ برای یافتن خوشه ستاره ای بزرگ و کم نور گیسوی برنیکه (Coma Berenices) بهره ببرید. این یکی از نزدیک ترین خوشه های ستاره ای به زمین با فاصله حدود 280 سال نوری است که به علت مقدار ظاهری اش اهمیت دارد.

اگر آسمان نسبتا تاریک یا دوربین دوچشمی در اختیار دارید، به میانه ستاره کور کارولی (Cor Caroli) و نوک دم شیر یا ذنب الاسد (Denbola) نگاه کنید. این خوشه تقریبا 4 درجه وسعت دارد که به مقدار یک توپ پینگ پنگ در امداد بازوی کشیده انسان دیده می گردد.

در یک آسمان با تاریکی میانه، اندکی درخشندگی آن بهبود می یابد و در یک آسمان کاملا تاریک، درخشان ترین ستاره های آن یک Y وارونه را تشکیل می دهند. این خوشه تقریبا میدان دید یک دوربین دوچشمی را پر می نماید.

یکشنبه 24 اردیبهشت

ساعت 02:45 ماه با فاصله 6.3 درجه در کنار سیاره زحل قرار می گیرد و تا پیش از طلوع آفتاب قابل مشاهده است. پس از آن در میانه روز ساعت 10:14 سیاره عطارد در اقامت دوم جای خواهد گرفت.

در این روز یک رویداد دیگر هم روی می دهد و ظهر حقیقی به وقت تهران در ساعت 12:00 صورت می گیرد که بدین ترتیب اختلاف زمان خورشید حقیقی و خورشید میانه در معادله تعدیل زمان به صفر می رسد. دقت داشته باشید که زمان ظهر حقیقی بسته به موقعیت جغرافیایی، برای هر شهر فرق دارد.

ظهر حقیقی زمانی است که در آن خورشید در نزدیک ترین حالت به نقطه بالایی ناظر (سرسو) قرار می گیرد و سایه اجسام در کوتاه ترین حالت ممکن خواهد بود.

با رفتن ماه از آسمان، هنگام غروب به بعد می توانید از دوربین دوچشمی یا تلسکوپ بهره ببرید تا خوشه کروی M5 یا جواهر مار را در صورت فلکی مار (Serpens) در ارتفاع زیاد سمت جنوب و جنوب شرقی آسمان مشاهده کنید.

با قدر کلی 5.6، اگر بدانید دقیقا باید به کجا نگاه کنید، تماشا این خوشه کروی در یک آسمان نسبتا تاریک به یاری دوربین دوچشمی بسیار آسان است.

دوشنبه 25 اردیبهشت

در این ماه برای افرادی که در عرض های جغرافیایی شمالی مانند ایران زندگی می نمایند، کهکشان راه شیری به طور کلی از آسمان شامگاهی پنهان می گردد. علت این روند این است که کهکشان راه شیری اکنون به صورت دایره ای در سراسر افق واقع شده است و قطب شمال کهکشانی (در گیسوی برنیکه) بالای سر جای گرفته است.

اما اگر تا دیر وقت صبر کنید، در آسمان بدون نور ماه مانند این شب، می توانید کهکشان راه شیری را در سراسر بخش شرقی آسمان ببینید.

سه شنبه 26 اردیبهشت

مریخ امروز عصر در مستقیم ترین هم ترازی خود با سرپسین (Pollux) و سرپیشین (Castor) قرار می گیرد و سیاره ناهید هم تقریبا روی یک خط مستقیم میان سروش (Capella) و شعرای شامی (Procyon) جای گرفته است.

برای تماشا اندازه صاف بودن این هم ترازی ها می توانید از یک نشانگر مانند خط کش استفاده و شرایط آن را با روز بعد مقایسه کنید.

چهارشنبه 27 اردیبهشت

در بامداد این روز یک چالش رصدی سپیده دم مجذوب کننده پیش رو خواهید داشت. کمی بیش از 30 دقیقه پیش از طلوع خورشید چهارشنبه، یعنی از حدود ساعت 04:04 با استفاده از دوربین دوچشمی می توانید در پی غول منظومه شمسی یعنی سیاره مشتری در پایین ترین نقطه شرق آسمان باشید که هلال بسیار نازک ماه هم در سمت راست یا بالا سمت راست آن قرار گرفته است. موقعیت ماه نسبت به مشتری، به منطقه ای که هستید بستگی دارد.

و سپس مشتری درخشان هرچند ارتفاع می گیرد اما در نور روز چهارشنبه پنهان می گردد و برای تماشا آن به یک آسمان کاملا صاف و دوربین دوچشمی احتیاج دارید.

در عصر این روز هم می توانید یکی از قدیمی ترین ستاره های آسمان شب برای چشم غیرمسلح را ببینید. سماک رامح (Arcturus) که قطعا بیشتر مردم آن را دیده اند اما شاید از نام آن اطلاع نداشته باشند.

این یکی از درخشان ترین ستاره های آسمان است. یک غول نارنجی از جمعیت نوع 2 که حدود 7 میلیارد سال سن دارد و از منطقه ما در کهکشان راه شیری می گذرد. برای تماشا آن کافی است عصرها به سمت جنوب و جنوب شرقی در ارتفاع زیاد نگاه کنید.

ستاره شناسان آماتور در این شب هم امکان رصد خوشه های کروی را دارند. سن خوشه آشنای M4 در صورت فلکی عقرب (Scorpius) با استفاده از کوتوله های سفید درون آن حدود 0.7±12.7 سال برآورده شده است.

اما ستارگان جداگانه ای که می توانید مشاهده کنید کدام ها هستند؟ مشخص تاریخ ستارگانی که از نخستین دوره های پس از انفجار بزرگ وجود داشته اند، هنوز سخت است زیرا ستاره شناسان تقریبا باید از نبود عناصر سنگین در طیف دریافتی مطمئن شوند.

اما یک ستاره قدر 6 در صورت فلکی گاوران (Bootes) یا عوا و یک ستاره با قدر 7 در صورت فلکی اندازه (Libra) حضور دارند که فقط با ابزار رصدی مانند دوربین دوچشمی دیده می شوند و در این شب های اردیبهشت و خرداد، قابل رصد هستند.

قدمت این ستارگان احتمالا به ترتیب به 12.5 میلیارد و حداقل 13 میلیارد سال پیش می رسد. این ها احتمالا کهن ترین چیزهایی هستند که تا کنون دیده اید یا خواهید دید. برای مقایسه توجه داشته باشید که خود انفجار بزرگ (بیگ بنگ) 13.8 میلیارد سال قدمت دارد.

پنجشنبه 28 اردیبهشت

ساعت 04:20 هلال آخر ماه شوال 1444 هجری قمری به آسانی با چشم غیرمسلح قابل رؤیت است. در این هنگام اجتماع قمر زمین هم با دو سیاره عطارد با جدایی زاویه ای 2.9 درجه و مشتری با جدایی زاویه ای 7.2 درجه صورت می گیرد که از 04:20 تا 04:40 می توان در جست وجوی آن بود.

با توجه به اینکه ماه هنوز به آسمان عصرگاهی بازنگشته است، اکنون زمان خوبی برای استفاده از تلسکوپ و یافتن نمای جانبی کهکشان M108 و بعلاوه سحابی سیاره ای M97 معروف به سحابی جغد (Owl Nebula) است که درست در کنار یکی از ستارگان تشکیل دهنده کاسه دب اکبر جای گرفته اند. هر دو از قدر 10 هستند.

جمعه 29 اردیبهشت

در عصرگاه جمعه ماه نو دقیقا در ساعت 19:23 شکل می گیرد.

پس از تاریک شدن هوا بعلاوه ستاره درخشان نسر واقع (Vega) به خوبی در منطقه شرق و شمال شرقی دیده می گردد. در پی صورت فلکی کم نور شلیاق (Lyra) بگردید که با نام چنگ رومی و دیگ پایه هم شناخته می گردد. این صورت فلکی از نسر واقع به سمت پایین سمت راست آن کشیده شده است. شلیاق در حقیقت از یک مثلث متساوی الاضلاع کوچک (که وگا یک گوشه آن است) و یک متوازی الاضلاع متصل به پایین مثلث تشکیل شده اند.

شرایط سیارات در هفته چهارم اردیبهشت 1402

عطارد همچنان در ژرفای درخشش طلوع خورشید پنهان شده است و بدون وجود شرایط ایدئال دیده نمی گردد.

زهره با قدر 4.3- از کنار سرپیشین و سرپسین در صورت فلکی دوپیکر (Gemini) می گذرد و همچنان یگانه ستاره عصرگاهی لقب دارد که از پیش از غروب تا شب هنگام در سمت غرب آسمان می درخشد و تا 2 ساعت و نیم پس از تاریک شدن هوا می توان آن را رصد کرد.

در یک نمایش تلسکوپی، زهره به صورت یک کره کوچک که 60 درصد نور خورشید را بازتاب می دهد و با قطر 19 ثانیه قوسی دیده می گردد. با توجه به روند نزدیک شدن این سیاره به زمین به علت مکانیک سماوی منظومه شمسی، این سیاره در هفته های آینده درخشان تر دیده خواهد شد.

مریخ در نزدیکی پولوکس و کاستور، سمت چپ و بالای زهره می درخشد. سیاره سرخ با قدر 1.5+ کمی به صورت محو دیده می گردد. این سه جرم آسمانی به ترتیب از چپ به راست، رنگ های قرمز-نارنجی، زرد-نارنجی، و سفید دارند.

برای عمیق تر شدن در آسمان می توانید هر روز تغییر هم ترازی آن ها را آنالیز کنید.

مریخ در سمت دور مدار خود نسبت به زمین واقع شده است، بنابراین در یک تلسکوپ فقط به صورت یک لکه کوچک و مبهم به قطر 5 ثانیه قوسی دیده خواهد شد.

مشتری که در هفته های گذشته امکان رؤیت آن نبود، کم کم در هنگام طلوع خورشید بسیار کم نور آغاز به اعلام حضور می نماید. پس از سحرگاه و حدود 30 دقیقه قبل از طلوع خورشید، می توانید آن را در ارتفاع بسیار پایین سمت شرق آسمان جست وجو کنید.

زحل هم با قدر 1.0+ در صورت فلکی کم نور آب ریز (Aquarius) یا دلو در سمت جنوب شرقی آسمان، قبل و در اوایل سحر دیده خواهد شد و با توجه به اینکه هیچ جرم درخشان دیگری در آن منطقه نیست، یافتن آن آسان است.

اورانوس در مقارنه و پشت خورشید واقع شده است و دیده نمی گردد.

نپتون با قدر 8 هنوز در شرق و جنوب شرقی آسمان و هنگام سپیده دم حضور دارد و بسیار کم نور است.

عکس کاور: فازهای ماه بعد از تربیع سوم (آخر)

Credit: Monica Collins